Banner Viadrina

Fundacja im. Karla Dedeciusa

Karl Dedecius

2011_06_DSC8322_190px ©Fot. Adam Czerneńko
2011_06_DSC8293_190 ©Fot. Adam Czerneńko
2011_06_DSC8307_190 ©Fot. Adam Czerneńko
2011_06_DSC8317_190 ©Fot. Adam Czerneńko
2011_06_DSC8342_190 ©Fot. Adam Czerneńko
2011_06_DSC8346_190 ©Fot. Adam Czerneńko

Karl Dedecius – urodzony w wielokulturowej Łodzi syn Gustava i Marthy Dedecius – wychowany został w duchu tolerancji, humanizmu i wzajemnego szacunku do różnorodności stylów życia. Uczęszczał do polskiej podstawówki, następnie zaś do humanistycznego Gimnazjum im. Żeromskiego.

Po maturze zdanej w maju 1939 roku zapragnął podjąć studia z zakresu teatrologii. Jego plany zniweczył wybuch drugiej wojny światowej. Wcielono go do Wehrmachtu, a jego stacjonująca we Frankfurcie nad Odrą jednostka została wysłana w 1942 roku bezpośrednio do Stalingradu, gdzie Dedecius trafił do radzieckiej niewoli. W areszcie pozostał aż do 1949 roku.

Po wyjściu na wolność udał się do swojej narzeczonej Elviry, również rodowitej łodzianki, która w międzyczasie osiedliła się w Weimarze. W swojej nowej „ojczyźnie” Dedecius pracował jako naczelny asystent w Weimarskim Instytucie Teatralnym. Wtedy też opublikował swoje pierwsze tłumaczenia: rosyjską poezję Lermontowa, napisaną dla dzieci książkę Majakowskiego „Lew nie jest słoniem” oraz „Buntownika i chłopa” Kruczkowskiego. W 1952 roku wraz z rodziną opuścił NRD.

Po dotarciu do RFN Dedecius przerwał swoją działalność jako tłumacz literatury polskiej i rosyjskiej – pierwszeństwo miało stałe zatrudnienie gwarantujące byt jego rodzinie. Pierwszą pracę podjął jako korektor w gazecie „Pfälzer Blatt”, następnie z powodzeniem ubiegał się o stanowisko w firmie Allianz, w której ostatecznie spędził pięćdziesiąt lat. Pracując dla towarzystwa ubezpieczeniowego, w czasie wolnym mógł na powrót poświęcić się tłumaczeniu. W 1959 roku opublikował swoją pierwszą antologię „Lekcję ciszy”, do 1979 roku kolejnych książek uzbierało się ponad 50. Do tego dochodzą liczne artykuły, programy radiowe i odczyty.

W 1979 roku założył Niemiecki Instytut Kultury Polskiej w Darmstadt, który od początku lat 80-tych działał na rzecz rozwoju stosunków polsko-niemieckich. Instytut umożliwił mu kontynuowanie działalności w zakresie wydawania i tłumaczenia polskiej literatury, stworzył obejmującą ponad 50 tomów serię książek „Biblioteka Polska”, „Niebieską Serię” oraz wydał siedmiotomową „Panoramę literatury polskiej XX wieku”.

Począwszy od lat 60-ych był wielokrotnie wyróżniany, otrzymując również te najważniejsze polskie i niemieckie nagrody w zakresie swojej działalności, m. in.: Nagrodę Pokojową Niemieckiego Związku Księgarzy, Wielki Krzyż Zasług z Gwiazdą, Niemiecką Nagrodę Narodową, Order Orła Białego jak i Nagrodę Polsko-Niemiecką. Wręczono mu również wielokrotnie honorowy doktorat – po raz ostatni w 2011 r. na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

Dedeciusa ceni się jako nestora tłumaczy polskiej literatury i pośrednika między kulturami Niemiec i Polski. Naukowcy opracowują obecnie jego przechowywaną w Archiwum Karla Dedeciusa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina spuściznę, która jest również udostępniana zainteresowanym badaczom z innych placówek.